Narcisme of waardering?

Bij het laatste concert viel het me op dat Zayna zo merkwaardig boog bij het applaus halen. Zo stram, onhandig. Alsof ze enorme armen en benen had, die in de weg zitten. En ze wist niet hoe snel ze van het podium af moest rennen. Nog voor het applaus was weggestorven. Jammer, vond ik. Een gemiste kans: van applaus moet je genieten. En het publiek ook: ze bedanken je gul voor je mooie optreden.

Dus als Zayna op les komt, kaart ik dat buigen eens aan. “Moet ik daarover nadenken??” roept ze verontwaardigd. “Dat is toch verwaand narcistisch ijdel ge-exhibitionisme, dat buigen in de schijnwerpers?”
Tja, dat is misschien wel zo, vanuit een bepaald standpunt gezien. Maar dat is optreden ook, vanuit datzelfde standpunt bekeken: in de spotlights staan en alle aandacht krijgen. “Maar je geeft ook veel, ” werp ik tegen. “Je brengt mensen in vervoering als je mooi zingt, weg uit de alledaagse dingen, terug bij hun gevoelens. Jij geeft vorm aan wat zij diep van binnen voelen. Daar zijn ze blij mee en applaus is hun manier om dat aan jou te laten weten.”

Zayna is even stil. Ze denkt over die wisselwerking tussen de zanger en het publiek na. Dan zegt ze: “Kun je dat eigenlijk oefenen, applaus halen?” En ze meldt zich meteen aan voor de Solo Performance Dag

Een goede stem is in vet ingebed…?

Gelukkig, de feestdagen zijn voorbij. Jawel, ik ben dol op kerst, maar het is ook goed dat we weer lekker structureel gaan zingen. De eerste leerling na de vakantie is Zayna. We wensen elkaar gelukkig nieuwjaar etcetera etcetera, en als ik vraag hoe haar vakantie was, zegt ze tevreden: “Ik heb ontzettend veel gegeten, goed he?” Ik ben verbaasd, want iedereen klaagt altijd over de hoeveelheden voedsel die er dan vervolgens na de kerst weer af moeten worden getraind. “Geweldige operasterren zijn toch altijd enorm dik?” vraagt Zayna. “Mijn oma zei altijd: ‘Een goede stem is in vet ingebed…” Nou ja, dat is een fabeltje. Diva’s moeten tot laat werken, zitten in hun eentje saai in hotelkamers, kunnen van te voren geen hap door hun keel krijgen maar na een optreden des te meer (en verteren dat niet meer voor het slapengaan), mogen eigenlijk niet roken maar wel drinken, en nog meer dingen die niet goed zijn voor de lijn. Een mooi voorbeeld om dit verhaaltje te logenstraffen is natuurlijk Maria Callas. Toen ze jong was en toch al beroemd, was ze een dikke operazangeres. Toen besloot ze te gaan lijnen. Daarna was ze zo prachtig slank, dat de regisseur met wie ze al jaren werkte in de Scala in Milaan haar eerst niet eens herkende. Zo slank is ze gebleven, tot op het toppunt van haar roem en nog daarna. Zayna is teleurgesteld. “Nou als het dan toch niets uitmaakt, ga ik morgen maar weer hardlopen, buh…” Op de goede manier veel studeren helpt wel voor je stem, en dat is misschien een troost.

Fladder-hart…

Het is 14 december. Morgen 2 kerstconcerten in Zangschool Haarlem. Zayna wil nog een extra les, liefst een dubbele: voor de laatste puntjes op de i. Of misschien om haar onzekerheid te bestrijden. Ik ga voor een enkele extra les. Zo’n dubbele geeft maar stress. Ik ben verbaasd als de anders zo zelfverzekerde stoere Zayna over de drempel stapt. Als ze voor mijn neus staat zie ik pas goed hoe bleek ze is. Ze heeft plankenkoorts. “Wat nou als ik mijn tekst kwijtraak? Ik doe het niet uit mijn hoofd hoor!” bibbert ze. “Of als ik van zenuwen sta te shaken? En mijn adem lijkt wel van papier. Ik zit helemaal vast. Als ik geen adem heb, zing ik vals. Ik doe het niet!” besluit ze. Ik stel haar gerust. We hebben lang genoeg gewerkt aan haar nummers. Ze kan ze dromen. Ik weet zeker dat ze ze meteen opdreunt als ik haar ‘s nachts zou wakker maken. En aan die adem, die blokkeert vlak voor een optreden, kunnen we wel wat doen.
Ik zet Zayna op een stoel. Ze protesteert: “Ik zit straks toch ook niet op een stoel?” Nee, maar we gaan eerst proberen haar hartslag onder controle zien te krijgen. Dat hart fladdert als een paniekerige vogel. Ik leer haar een yoga-ademoefening: je linkerneusgat dichthouden en uitademen, inademen, rechterneusgat dichthouden en uitademen, inademen, linkerneusgat dichthouden enzovoort. Ik zie Zayna rustiger ademen bij elke ademteug. “Wauw! Het werkt echt!” zegt ze verbaasd. Ze beschrijft hoe ze voelt hoe haar hart minder opfladdert als haar adem gedwongen wordt twee keer zo langzaam te gaan. Het hart is getemd. Ik laat Zayna staan en nog een paar rondjes laag in-en uitademen. Daarna zingt ze prachtig en beheerst haar twee nummers. Nu nog even applaus oefenen.

Een liedje kado doen?!

Het is een grauwe druiligere novemberavond met veel wind. Zayna komt binnen met rode wangen en verwaaid haar. “Wat een rotweer!” Natte sjaal en jas op de verwarming. “Ik krijg altijd zo’n zin om goede daden te doen als het kerst wordt,” verkondigt Zayna plechtig. “Zingen in het ziekenhuis of voor oude mensen die de deur niet meer uitkomen bijvoorbeeld. Dat komt omdat ik het zo goed heb, weet je. Ik vind al die overdaad met kerst eigenlijk wel lastig.” Daar weet ik raad op: Stort een liedje! “Huh?? Daar heb ik nog nooit van gehoord!” buldert Zayna met haar stentorstem. Als ik Zayna wijs op de betekenis van stentor, grijnst ze. Stentor was een Griekse held die deelnam aan de Trojaanse oorlog. Zijn stem was net zo luid als die van 50 mannen die tegelijk riepen. Hij bood zijn stem aan voor de taak van heraut. “Ik bied mijn stem aan om rond te bazuinen dat je een liedje kado kunt doen aan dat Liedjesfonds van jou,” toetert ze.

Zayna ‘s got talent!

Vandaag ga ik Zayna een klassiek lied voorschotelen. Gewoon om dat ook eens te proberen. Als de 9-jarige Amira Willighagen niet terugschrikt voor de Puccini aria ‘O mio babbino caro’ (http://youtu.be/VBMfgLvRZJs, en luister dan ook nog even naar Gordon als hij de titel herhaalt!), dan moet onze ongebreidelde Zayna het toch ook aandurven.
Eerst hebben we het over het verschil tussen een poppie sound en een klassiek geluid. Bij pop mag eigenlijk alles, bij klassiek moet de klank altijd ‘mooi’ zijn. Ik leg uit dat in klassiek ‘mooi’ betekent dat de toon gaaf en resonant is, en vrij van spanning rond de stemplooien. Dat van die stemplooien gaat Zayna te ver. “Ik vind ze eng,” zegt ze als ik haar een plaatje laat zien. Dan maar luisteren in plaats van kijken. Ik laat haar een mooie ronde resonante toon horen in een oefening over een terts. En dan zing ik een niet-resonante toon: een doffe, kale, platte toon. Dat is toch veel minder mooi? Bovendien draagt zo’n toon niet zo ver en dat moet nu eenmaal met klassiek, omdat je zonder microfoon zingt en toch hoorbaar moet zijn over tien of zelfs 100 orkestleden. Ah, de microfoon! Daar wordt Zayna enthousiast van. Ik haast me te zeggen dat je met microfoon ook gewoon goed en mooi moet zingen. “Maar ja, wat is mooi hè?” vraagt Zayna. “IK vind dit wel mooi,” zegt ze en spert haar rode lippen wijd open om een geweldige grunt in de microfoon te laten horen.

Afl 5 Mooi!

Wankelend komt Zayna de studio binnen voor haar zangles. Ze houdt zich aan de deurpost vast als ze over de drempel stapt. Ze blijkt straks een feestje te hebben, want ze is jarig. Eens per jaar haalt ze dan haar hoge hakken van stal. Ze zijn echt HOOG! Haar voet staat er bijna verticaal in. En noem dat maar hakken, ze zijn spijkerdun. Zayna gaat er eens goed voor staan bij de piano. We doen een inzingoefeningetje. Het gaat niet best: Zayna’s adem zit ongeveer tegen haar strottenhoofd, de toon klinkt dun en geknepen. Haar buik ontspannen bij het inademen is onmogelijk, anders valt ze om. Ik stel voor dat ze haar prachtige schoenen even uitdoet tijdens de les. Zayna stuift op: of ik gek ben? Nou ja, vooruit dan maar. Ik geloof dat ze eigenlijk wel opgelucht is dat ze met haar voetzolen de grond weer voelt. Het ontspannen van haar buik gaat nu veel beter. De adem blijft laag, het strottenhoofd gaat mee en de toon is niet meer geknepen. Er rolt een mooie frase door haar rode lippen. Ze grijnst: “Mooi he?!”

Afl. 4 Ouwe Diva’s?

“Zijn al die operadiva’s zo oud en saai?” vraagt Zayna. Ze is een fan van de Engelse dramaserie Downton Abbey, en in afl 3 van het 4e seizoen werd Nellie Melba ten tonele gevoerd. Nellie Melba was een Australische wereldster (1861-1931), en werd volgens de schrijver van Downton Abbey uitgenodigd om te zingen op een feest. Kiri Te Kanawa, ook een Australische wereldster en nu reeds 69 jaar oud, speelde de rol van Nellie. Het is niet eerlijk als Zayna alle operadiva’s vergelijkt met een 69jarige die de rol van een 61jarige speelt. Zayna’s commentaar was al net zo meedogenloos als dat van de bedienden op Downton Abbey: ze kregen er hoofdpijn van en vonden het kattengejank. De Telegraph begrijpt dat best: Kiri Te Kanawa zingt echt minder goed dan Nellie Melba ooit deed. De stem is wankel en de intonatie wiebelig. Op opnames hoor je hoe prachtig Nellie zong, ook al zijn de oude opnametechnieken niet in staat de boventonen goed te registreren. Kiri ziet er wel stukken beter uit dan Nellie, die dik en lelijk was volgens de Telegraph. En… ze was een echte diva. Zou zich nooit zo met een kluitje in het riet hebben laten sturen als Kiri als Nellie zich in de serie liet doen. Zayna vond Kiri’s outfit best geinig, maar haakte verder helemaal af. We gaan samen eens op youtube kijken hoe het gesteld is met de hedendaagse diva’s: zijn ze allemaal oud en lelijk?? We vinden Anna Netrebko, met prachtig zwart haar, een schitterende jurk en een nog schitterender figuur, die over kussen met hete lippen zingt en een Spaanse dans ten beste geeft. En Joyce Didonato, blond, zinderend en speels. Angela Gheorghiu lijkt op Julia Roberts als ze de Habanera uit Carmen zingt. Zayna wordt steeds enthousiaster: “Dat wil ik ook wel!” Ze grijpt haar mobiel: “Mam, ik kom je zo ophalen. We gaan shoppen. Ik heb een nieuwe jurk nodig!”
Voorzichtig opper ik of het niet goed is ook nog wat oefeningen voor de stem te doen?

Afl. 3 Kisss

Reflection loopt inmiddels best lekker. Tijd voor een ‘beloning’: de microfoon. Zayna voelt zich nu helemaal de popster. Ze houdt de mic voor haar mond, of eigenlijk tegen haar mond. Haar vuurrode lippen raken het metaal. Ik roep: “Kijk uit, je zoent de mic!” waarop Zayna dubbel ligt: “Dat mocht ie willen!” Als ik haar uitleg dat anderen die mic ook zoenen, zodat zij dus nu andere zangers staat te zoenen, gooit ze de mic opzij met een “Aaaaah” van afschuw. Ik grijp de gelegenheid meteen aan: “Dat was een goede gil! Wauw, die klank moet je gebruiken, kijk zo!” Ik doe het zinnetje voor waarin ze een beetje omhoog moet in haar stem, en waar ze lekker mag uithalen. We oefenen nu serieus de do’s en don’ts met een microfoon, en Zayna zingt lekker uithaaltjes. Het klinkt eerlijk gezegd helemaal niet gek…

Afl. 2 De Foice

Zodra Zayna binnenkomt voor de tweede zangles barst ze los: of ik de Foice gisteren gezien heb. Die ene donkere jongen, hoe heet ie…, die zong toch prachtig? En niemand draaide! Omdat hij, ja ECHT he!, het Engels niet goed uitsprak. Ongelooflijk toch? Maar die stem, die was toch fan-tas-tisch? Hoe zit het dan met die uitspraak? Kun je dat niet leren?
En nu wil Zayna aan haar uitspraak werken. Ze wil heel graag Reflection zingen, van Christina Aguilera. Het valt niet mee: haar tong is lui. Ze maakt een lekker dikke l, zo’n Amsterdamse. We oefenen met een Franse slanke lalala. Ook de n kan helpen: nanana. Zo wordt de tongpunt beweeglijker en het ‘lichaam’ van de tong slanker. Dan zijn de v en de f aan de beurt. In het Nederlands kom je weg met het uitspreken van de z als s: ik sie de son in de see sakken. In het Engels heb je dan meteen een probleem: I lof to look in your eyes klinkt dan als look in your ice: ik houd ervan in je ijsje te kijken. We oefenen op vile en file (Zayna vindt het voelen aan haar keel om het verschil tussen de stemloze f en de stemhebbende v te voelen heel grappig), en Voice of Foice, eyes en ice, god en cot. Het valt niet mee. We kunnen er lekker mee spelen. We pakken de tekst van Reflection erbij: bride of bright, hide en niet hight, tried, inside…
Opgetogen belooft Zayna te oefenen.

Afl. 1 Het begin

Gisteren kwam Zayna voor het eerst op les. Deze eerste les was eigenlijk een proefje: we moeten elkaar leren kennen, en ik wil graag Zayna’s stem leren kennen.
Na het uitwisselen van wat weetjes over Zayna (nooit eerder zangles gehad, maar wel altijd willen zingen, ze kan geen noten lezen maar heeft wel toneellessen gehad en ze rijdt paard) beginnen we haar stem te verkennen. Ze heeft een grote stem met veel kleuren. Interessante laagte en grote hoogte. Maar… ze treft geen één noot meteen raak. Wat nu te doen?
Als ik de noten voorspeel op de piano heeft ze moeite de juiste toon te pakken. Als ik meezing gaat het beter. Ik laat haar het verschil horen tussen volkomen consonantie en dissonantie. We maken daar een gehoorspelletje van, met een grap tussendoor. Als haar oren het verschil herkennen, laat ik haar een lange toon zingen en zing ik er dissonant of consonant een toon bij. Als dat lukt, laat ik haar mijn toon oppikken.
Zo, dat was een nuttige eerste les.
Zayna is enthousiast en wil graag door.